توت فرنگی میوه‌ای نسبتا جدید است که تا 300 - 250 سال قبل به این شکل امروزی وجود نداشت و بیشتر موارد استفاده دارویی داشته است. در قرن چهاردهم در فرانسه توت فرنگیهای وحشی از جنگل به زمین زراعتی منتقل شد و از آن به عنوان یک گیاه اهلی استفاده گردید. در جنگلهای شمال ایران توت فرنگی وحشی بطور فراوان یافت می‌شود. به نظر می‌رسد که اولین رقم اصلاح شده در زمان صدارت اتابک اعظم از فرانسه به ایران آمد و به نام اتابکی خوانده شد.
مشخصات گیاه شناسی
توت فرنگی از جنس فراگاریا (Fragaria) و تیره رزاسه (Resaceae) بوده که امروزه از گونه‌های شیلنسیس (Chilensis) و ویرجینیا (Virginia) استفاده زراعی می‌گردد. عموما گیاهانی علفی با ساقه‌های رونده یا استولون هستند. برگها مشتمل بر سه برگچه خشن و کرک‌دار به رنگ سبز تیره بوده که در برخی از ارقام شفاف می‌باشند. ساختمان گل شامل 5 گلبرگ سفید که در قسمت تحتانی خود به یک زائده کوچک متصل است، کاسه گل شامل 5 کاسبرگ سبز رنگ بوده که در قسمت تحتانی تقریبا به یکدیگر جوش خورده می‌باشند. تعداد کاسبرگها در برخی از ارقام زراعتی ممکن است بیش از 5 عدد باشد. پرچمها به تعداد 20 عدد یا کمی بیشتر یا کمتر است.
مادگی به تعداد زیاد و به صورت مارپیچی بر روی نهنج قرار گرفته است و در مجموع و همراه با نهنج فرم نسبتا کشیده‌ای را تشکیل می‌دهد. مادگی از فندقه‌های جدا از یکدیگر که هر کدام دارای تخمدان با شکل راست و کوتاه می‌باشد تشکیل شده است. در هر تخمدان یک تخمک وجود دارد و در واقع بذر به تعداد فندقه‌ها تولید می‌شود. گل در واقع دو جنسه و پس از تلقیح گلبرگها ریزش کرده و نهنج به تدریج رشد و گوشتی شکل می‌گیرد و میوه به مرور زمان آبدار شده و از حالت اسیدی به قندی تبدیل می‌شود. اگر لقاح ناقص باشد تعداد فندقه‌ها محدود و چه بسا تقارن میوه حفظ نمی‌شود.
ارقام توت فرنگی
ارقام توت فرنگی به گروه ارقام بهاره یعنی بوته‌هایی که در سال یکبار میوه می‌دهند و ارقام چهار فصله که در سال بیش از یکبار میوه می‌دهند، تقسیم می‌گردند. مهمترین ارقام بهاره عبارتند از گورلا ، آلیسو ، تیوگو ، رد گانتلت ، اسیتا ، کاتس کیل ، فرسنا. ارقام چهار فصله بسیار قوی‌الرشد و خزنده بوده و از اواخر اردیبهشت تا اواخر تابستان و گاهی اوایل پاییز میوه می‌دهند. میوه‌ها ریز و به تعداد زیادتری در هر بوته تولید می‌شوند. ارقام چهار فصله مانند: استرا و هومی جنتو می‌باشد.
ازدیاد توت فرنگی
ازدیاد جنسی
ازدیاد توت فرنگی بوسیله بذر مخصوص ارقامی است که طبیعتا تولید ساقه رونده نمی‌کنند و یا ارقامی که ساقه‌های رونده کمی دارند و همچنین جهت تولید ارقام جدید از روش ازدیاد بذری استفاده می‌شود.
ازدیاد غیر جنسی
در ازدیاد غیر جنسی که تقسیم بوته خوانده می‌شود بوته‌هایی را که خوب رشد کرده و قوی هستند پس از خارج کردن از زمین به چند بوته کوچکتر که هر کدام دارای مقداری ریشه می‌باشند تقسیم کرده و سپس آنها را در محل اصلی نشاء می‌کنند. در این روش باید از بوته‌های سالم پایه‌های مادری استفاده گردد. روش ازدیاد از طریق ساقه‌های رونده بدین صورت می‌باشند که پس از ریشه‌دار شدن ساقه‌های رونده در تابستان از بوته مادری جدا و در محل سایه نشاء کرده و سپس در فصل پاییز بوته‌های انتخابی را به زمین اصلی انتقال می‌دهند.
شرایط خاک و شرایط محیطی رشد توت فرنگی
توت فرنگی گیاهی است که در خاکهای مختلف تقریبا سازگار است با این وجود خاکهای عمیق نرم با بافت شنی رسی را ترجیح می‌دهد. بهترین PH برای توت فرنگی 5.5 تا 6.5 می‌باشد. اگر میزان آهک خاک از حد مجاز بیشتر باشد عارضه کلروز یا زرد شدن برگها بروز خواهد کرد. از لحاظ آب و هوا در شرایط مرطوب و شرایط نسبتا گرم محصول‌دهی مناسب خواهد داشت. در شرایط گرم و مرطوب باید آب کافی در اختیار گیاه قرار گیرد و همچنین ارقام مقاوم به گرما انتخاب گردد. در ارتفاع 400 تا 800 متری از سطح دریا می‌تواند رشد مناسبی داشته باشد. نیمه مقاوم به سرما بدون پوشش کاه و کلش می‌تواند تا 5- درجه سانتیگراد را تحمل نماید ولی با پوشش ویژه تا 18- درجه سانتیگراد را متحمل است.
از نظر نیاز سرمایی جزء گیاهان کم نیاز به سرما تقسیم بندی می‌شود. بطوری که در 200 تا 400 ساعت دمای کمتر از 7 درجه سانتیگراد نیاز سرمایی و ناچیز آن منتفی می گردد. سطحی بودن ریشه‌ها که معمولا تا عمق 15 تا 20 سانتیمتری خاک توزیع می‌گردد گیاه را حساس به کم آبی می‌کند. جهت تولید محصول بهاره باید از ارقامی استفاده گردد که طالب روزهای کوتاه و نیاز دمایی پائین‌تری باشند تا گل انگیزی و محصول‌دهی آنها به خوبی انجام گیرد. در ارقام 4 فصله روز کوتاهی یا روز بلندی و همچنین پائین بودن و بالا بودن درجه حرارت زیاد مطرح نیست و این گروه از توت فرنگی‌ها معمولا در شرایط مختلف به راحتی گل می‌دهند.
پیش رس کردن توت فرنگی
توت فرنگی طبیعتا از میوه‌های نوبرانه و از اولین میوه‌هایی است که در بهار به بازار عرضه می‌شود. در حالت معمولی و در مناطق معتدل زمان برداشت میوه در اواخر اردیبهشت ماه تا اوایل تیر است ولی امروزه با فن آوری‌های خاصی می‌توان زمان رسیدن میوه را به جلو انداخت. به عبارت دیگر می‌توان با استفاده از وسائل و امکانات امروزی اقدام به پیش رس کردن و تولید توت فرنگی خارج از فصل نمود و عرضه توت فرنگی را مدت طولانی‌تری ادامه داد . البته هزینه‌های اضافی که برای پیش رس کردن ایجاد می‌شود به علت قیمت بیشتری که محصول نوبرانه دارد جبران خواهد شد.
پیش رس کردن توت فرنگی در گلخانه
مطمئن‌ترین وسیله برای پیش رس کردن استفاده از گلخانه است. مشکل استفاده از گلخانه در درجه اول هزینه سنگین احداث گلخانه و نیاز به تخصص و تجربه کافی برای کشت توت فرنگی در گلخانه است. برای این منظور می‌توان نشاء توت فرنگی را ابتدا اواسط تیرماه تا اوایل شهریور در خزانه انتظار کشت کرد و 7 - 5 کیلوگرم در هر صد متر مربع از کودهای کامل ازت ، فسفر و پتاس به نسبت 17 - 12 - 12 به عنوان کود پایه به زمین خزانه دارد. پس از تولید ریشه‌های قوی در نشا بوته‌ها شروع به ایجاد ساقه‌های رونده می‌نمایند. با سرد شدن هوا بوته‌ها تحت تاثیر نور و درجه حرارت پائین قرار گرفته و گل در آنها تشکیل می‌شود. در آبان و آذر بوته‌ها را به گلخانه حمل کرده و در بستر کاشت به فاصله 30 تا 25 سانتیمتر کشت می‌نمایند.
در گلخانه نیز مقدار 5 - 3 کیلوگرم کود کامل شیمیایی در 100 متر مربع به بستر داده می‌شود. درجه حرارت گلخانه را ابتدا روی 12 - 8 درجه سانتیگراد تنظیم کرده و با افزایش شدت نور درجه حرارت را نیز زیاد می‌کنند و به 20 - 15 درجه سانتیگراد می‌رسانند. البته می‌توان درجه حرارت را به 8 درجه سانتیگراد کاهش داد. بلافاصله پس از کاشت بایستی به اندازه کافی آبیاری نمود. در آبیاری توت فرنگی گلخانه‌ای باید دقت شود که زمین بطور یکنواخت مرطوب گردد. به منظور جلوگیری از خطر پوسیدگی میوه در اثر رطوبت زیاد باید گلخانه را به موقع تهویه کرد و بوسیله حرارت خشک رطوبت زیادی را کاهش داد. برای انجام عمل گرده افشانی و تلقیح بهتر گلهای توت فرنگی در گلخانه می‌توان برای هر 1000 متر مربع سطح زیر کشت یک کندوی زنبور عسل در گلخانه قرار داد.
منبع: مرکز مقالات کشاورزی
